|
Denetime Giriş
Muhasebe Denetimine Giriş
DENETİMİN GEREKLİLİĞİ VE TANIMI Toplum yaşantısı, içinde yaşayan bireylerin aldıkları kararlar ile yönlendirilir. Alınan yanlış kararlar ilgililer üzerinde olumsuz sonuçlar ortaya çıkardığından, doğru karar almak bireyler için her zaman önemli bir konu olmuştur. Doğru karar verebilmenin ön koşulu ise bunu etkileyen unsurlar hakkında doğru ve güvenilir bilgiye sahip olmaktır. Öte yandan, doğru bilgiye ulaşmak her zaman sanıldığı kadar kolay olmamaktadır. Kişilerin bir konu hakkındaki görüş ve iddiaları iyi veya kötü niyetli (kasıtlı veya kasıtsız) olarak yanlış olabilmektedir. Buna ilaveten, toplumsal ve ekonomik ilişkiler dolayısıyla çıkar çatışmaları arttıkça elde edilen ve hazırlanan bilgilerin güvenilir olma özelliği de giderek zayıflamaktadır. Bu nedenlerle güvenilir bilgi ancak ehil kişilerin titiz çalışmaları neticesinde elde edilebilmektedir yani beyan edilen bilgilerin test edilmesi gerekmektedir. İşte, bu TEST işleminin kimler tarafından yapılacağı, nasıl yapılacağı ve test işleminde esas alınması gerekli kuralların neler olduğu hususları denetim kavramının konusunu oluşturmaktadır. O halde denetimi ‘’ Bir işletmenin ekonomik faaliyetlerine ve olaylarına ilişkin bilgilerin/önceden belirlenmiş kriterlere uygunluk derecesini araştırmak amacıyla sistematik ve tarafsız olarak, kanıt toplanması toplanan kanıtların değerlenmesi ve sonucun denetim raporu ile bilgi kullanıcıların istifadesine sunulması sürecidir’’ şeklinde tanımlayabiliriz. Tanımdan da anlaşılacağı üzere, denetim bir süreçtir. Bu süreçte denetim işini gerçekleştiren kişi denetim amacına uygun kanıtlar toplar, bunları eldeki bilgilerle karşılaştırır, değerlendirerek bir yargıya ulaşır ve edindiği bu kanaatini bilgiye ihtiyaç duyanlara hazırlayacağı rapor vasıtası ile ulaştırır. Denetimin konusu ekonomik faaliyet ve olayları içeren mali tablolardır. Bilindiği üzere ticari işletmeler dönemsellik prensibi gereği belli dönemler itibari ile faaliyet sonuçlarını özetleyen tablolar hazırlayarak ilgililerin bilgilenmesini sağlamaya çalışırlar. İşte denetim bu bilgilerin gerçeğe uygun olduğu ve dürüst bir şekilde hazırlandığı iddiasının doğruluğunu araştırır. Denetim denetlenen bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluğunu araştırma faaliyetidir. Denetim işinden beklenen faydanın sağlanabilmesi için denetimin herkesçe üzerinde görüş birliğine varılmış bazı ilkeleri kendisine temel almış olması gereklidir. İşte bu ilkeler Genel Kabul Görmüş Muhasebe Prensipleridir. Denetçi işini yaparken bu prensiplere uygunluğu ya da aykırılıkları saptamaya çalışır. Ekonomik faaliyetlerin hızla gelişmesi yapılan işlemlere ait bilgilerin izlenmesi ve hazırlanmasında hata veya suiistimal yapılması olasılığını arttırmakta, diğer yandan işletmeye ait bilgilerin doğru ve güvenilir olup olmadığının bilgi kullanıcıları tarafından belirlenmesi de aşağıdaki nedenlerden dolayı olanaklı olamamaktadır: a) Muhasebe Sisteminin karmaşık oluşu, b) Bilgi kullanıcılarının işletmeden uzak oluşu, c) Kullanıcıların denetimi kendilerinin yapmasının rasyonel olmaması veya yasal engeller olması, d) Kullanıcılar ile işletme yönetimi arasında çıkar çatışması olması. Bu nedenlerle, toplumda denetimi hızlı ve doğru bir şekilde yapacak uzman ve tarafsız kişilere yani denetçilere ihtiyaç duyulmaktadır. MUHASEBE DENETİMİNİN TANIMI Muhasebe denetimi, bir ekonomik birim veya döneme ait bilgilerin önceden belirlenmiş kriterlere olan uygunluk derecesini araştırmak ve bu konuda bir rapor düzenlemek amacıyla bağımsız bir uzman tarafından yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir. Muhasebe denetiminde önceden belirlenmiş ölçütler; Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleridir. Vergi denetiminde ölçüt vergi mevzuatıdır. DENETİM TÜRLERİ Denetim faaliyeti çeşitli kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı amaca ve denetçi ile işletme arasındaki örgütsel ilişkinin niteliğine göre yapılan ayrımdır. Denetimin amacı yönünden denetim faaliyetini üçe ayırabiliriz. Bunlar filansal tabloların denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimidir. MALİ TABLOLAR DENETİMİ Bir işletmenin mali(finansal) tablolarının, mali durumu ve faaliyet sonuçlarının doğru dürüst ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine, yasal düzenlemelere uygun olarak yansıtıp yansıtmadığının saptanması işlemine “Mali Tabloların Denetimi” denir. Bu mali tablolar bilanço, gelir tablosu, dağıtılmayan karlar tablosu, finansal durumda değişmeler tablosudur. Mali Tabloların Denetiminde denetçinin dayanağı önceden saptanmış “Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir.” Bu tür denetimin amacı işletmenin mali tablolarına güvenilirlik kazandırmaktır. UYGUNLUK DENETİMİ Belli bir otorite tarafından konulmuş olan kıstaslara uygulayıcılar tarafından uyulup uyulmadığının saptanması işlemine uygunluk denetimi denir. Uygunluk denetiminde önceden saptanmış kurallar “Devlet” ya da “İşletmenin tepe yöneticileri” tarafından konulur. Bu kurallar ağırlıklı olarak şekle yönelik kurallardır. Bu denetimin kapsamına kamu kurumları ve özel sektör işletmeleri girmektedir. Örneğin Maliye Bakanlığı denetçilerinin kendi içyapılarında yaptıkları uygunluk denetimleri iç denetim faaliyetine girmekte ancak bunların özel sektör üzerinde yaptıkları uygunluk denetimleri kamu denetimi kapsamında kabul görmektedir. Örneğin bir banka şube müdürünün kredi verme sınırını aşıp aşmadığının banka müfettişlerince incelenmesi. Bir özel sektör işletmesinin, vergi levhası asıp asmadığının yoklama memuru tarafından denetlenmesi veya asgari ücret uygulamasına uyulup uyulmadığının sigorta müfettişlerince denetlenmesi gibi. FAALİYET DENETİMİ Faaliyet denetimi 1960’lı yıllardan itibaren gelişmeye başlayan geniş kapsamlı bir denetim türüdür. Faaliyet denetimi, işletmenin faaliyetlerinde genel olarak etken ve etkin çalışıp çalışmadığını ortaya koymayı amaçlayan bir denetimdir. Etkenlik İşletmenin amaçlarına ulaşmada başarılı olup olmadığının; etkinlik ise İşletmenin amaçlarına ulaşmada kaynakları verimli kullanıp kullanmadığının ölçülmesidir. Bu çerçevede işletmenin örgütsel yapısı, iç kontrol sistemi, iş akışı, yönetim kadrosunun başarısı irdelenerek değerlemeye tabi tutulur. Bu tür denetimlerin sonucunda durumun belirlenip, işletme yönetimine önerilerde bulunma işlevi vardır. Faaliyet denetimi salt muhasebe işlemleriyle sınırlı olmayıp, işletmenin diğer işlevlerini de içermektedir. Bu sebeple uygulama alanı oldukça geniştir. Genelde karşılaştırma ölçütü olarak bütçeler, sektör ortalamaları ve çeşitli oranlar kullanılır. Faaliyet denetimi genellikle iç denetçiler ve devlete bağlı kamusal denetçiler tarafından yapılır. Bu denetim yukarıda belirttiğimiz denetimlerden daha zordur. Başlıca zorluk faaliyetlerin etkinliğinin ve verimliliğinin nesnel olarak saptanmasıdır. Denetçi ile denetlenen işletme arasındaki hukuki ilişki yönünden denetim iç ve dış denetim olmak üzere ikiye ayrılır. |
ANASAYFA | HAKKIMDA | FORMLAR | FAYDALI LİNKLER | PRATİK BİLGİLER | SORGULAMALAR | HESAPLAMALAR | İLETİŞİM
© 2012 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Temel Karaman
|
AKALIN MEDIA |